پرخاشگری در کودکان :

تعاریف پرخاشگری

روان شناسانی که اعتقادات نظری متفاوتی دارند در مورد چگونگی تعریف پرخاشگری اساساً با هم توافق ندارند. موضوع اصلی این است که آیا باید پرخاشگری را براساس پیامدهای قابل دیدن آن تعریف کنیم یا براساس مقاصد شخصی که آن را نشان می دهد.

گروهی پرخاشگری را رفتاری می دانند که به دیگران آسیب می رساند یا بالقوه می تواند آسیب برساند. پرخاشگری ممکن است بدنی باشد ( زدن – لگد زدن – گاززدن) یا لفظی ( فریاد زدن، رنجاندن) یا به صورت تجاوز به حقوق دیگران ( چیزی را به زور گرفتن)، نقطه قوت این تعریف عینی بودن آن است به رفتار قابل مشاهده اطلاق می شود. نقطه ضعف آن این است که شامل بسیاری از رفتارهایی است که ممکن است به طور معمول پرخاشگری تلقی نشود.

پرخاشگری وسیله ای رفتاری است در جهت رسیدن به هدفی؛ پرخاشگری خصمانه رفتاری است در جهت آسیب رساندن به دیگران ، بیشتر پرخاشگری های بین کودکان کوچک از نوع «وسیله ای» است.

این نوع پرخاشگری به خاطر متعلقات است. کودکان از یکدیگر اسباب بازی می قاپند، یکدیگر را هل می دهند تا به اسباب بازی که می خواهند بازی کنند دست یابند. به ندرت اتفاق می افتد که کودکان بخواهند به کسی آسیب برسانند یا از روی عصبانیت دست به پرخاشگری بزنند.

پرخاشگری را باید از جرئت ورزی متمایز دانست. جرئت ورزی، دفاع از حقوق یا متعلقات (مانند ممانعت کودک از این که کسی به اسباب بازی اش دست بزند) یا بیان امیال و آرزوها را بر می گیرد.مردم معمولاً شخص با جرئت را پرخاشگر می دانند، در صورتی که کسی که از حق خود دفاع می کند با جرئت است نه پرخاشگر.

الگوی خانواده و پرخاشگری

والدین کودکان به شدت پرخاشگر غالباً به هنگام اعمال قواعد و معیارها خشونت دارند و پرخاشگرند. یکی از پیچیده ترین و جامع ترین روش هایی که برای درک پرخاشگری در خانواده به کار رفته تحقیق «جرالد پاترسون» و همکارانش در مرکز یادگیری اجتماعی «شهر اورگون» بوده است. آنان برای مطالعه الگوهای کنش متقابل خانوادگی در خانه و مدرسه و ارتباط آن با مشکلات رفتاری کودکان مشاهدات مستقیمی انجام داده اند. افراد مورد مطالعه از خانواده هایی بودند که به دلیل مشکلات رفتاری مثل پرخاشگری، دزدی و سایر رفتارهای ضداجتماعی فرزند یا فرزندانشان به درمانگاه رجوع کرده بودند.

وقتی که واکنش خشونت آمیزی بروز می کند سایر اعضای خانواده کاری می کنند که باعث دامن زدن به رفتار پرخاشگرانه می شوند. برای مثال، برادری بر سر خواهرش فریاد می زند، خواهر بر سر او فریاد می زند و ناسزایی به او می گوید. در این موقع برادرش او را کتک می زند و این ماجرا ادامه می یابد. تمام این ها نشان می دهد که والدین می توانند در پاداش دادن و تنبیه کردن فرزندانشان رفتار با ثباتی داشته باشند و با استفاده از راه های مؤثر بدون این که با تنبیه شدید همراه باشد پرخاشگری کودکان را کنترل کنند و بازآموزی کودکان در دورانی نسبتاً کوتاه میسراست.

در آخر باید گفت تلویزیون نیز منبع دیگری است که کودکان به خصوص پسرها از طریق آن رفتار پرخاشگرانه را می آموزند.به طور مثال: خشونت از ارزش های آمریکایی تلقی می شود، پرخاشگری به عنوان یکی از وسایل رسیدن به هدف تشویق می شود. در برنامه های تلویزیونی که یکی از وسایل انتقال چنین ارزش های اجتماعی به کودکان است، به طور متوسط در هر ساعت پنج یا شش بار خشونت بدنی نمایش داده می شود، رفتار پرخاشگرانه شخصیت های تلویزیونی غالباً تقویت می شود: قهرمان این برنامه ها به همان اندازه پرخاشگرند که ضد قهرمان ها. در مطالعه ای کودکان چهار ساله به هنگام بازی آزاد در مهدکودک به مدت سه هفته مورد مشاهده قرار گرفتند و از لحاظ رفتار پرخاشگرانه به دو گروه بالای متوسط و زیر متوسط طبقه بندی شدند. سپس در طول چهار هفته بعد، کودکان به گروه هایی تقسیم شدند که در مهدکودک به مدت تقریباً نیم ساعت برنامه پرخاشگرانه مثل «بت من» و «سوپرمن» یا فیلم های معمولی و یا برنامه های جامعه پسند می دیدند. کودکانی که از اول از لحاظ پرخاشگری در حد بالای متوسط بودند در مدت بازی آزاد و بعد از دیدن برنامه پرخاشگرانه، از خود پرخاشگری بیشتری نشان دادند تا کودکان مشابهی که برنامه های معمولی را دیده بودند. دو گروه از کودکانی که از لحاظ پرخاشگری زیر متوسط بودند و هر کدام یکی از این برنامه ها را دیده بودند واکنششان با هم فرقی نداشت. این الگوهای رفتاری تا دو هفته بعد از پایان گرفتن تماشای این برنامه ها هم چنان ادامه داشت.

کودکانی که مستعد پرخاشگری هستند با دیدن خشونت از تلویزیون پرخاشگرتر می شوند.

 اما والدین"

والدین در این شرایط چه کارهای می توانند انجام دهند تا موجب بهبود رفتار نوجوان و موفق به ارتباط موثرتر و بهتر با او شوند:

بازسازی روابط خانوادگی : رفتارهای توام با پذیرش نوجوان و یادآوری نکات مثبت او، کنترل و نظارت به موقع و مناسب، انجام فعالیتهای مشترک خانوادگی، فعالیتهای تفریحی و ورزشی برای نوجوان در کاهش تنش بسیار کارساز است.

آگاهی والدین از روش های انضباطی غلط: روش های انضباطی غلط موجب شکل گیری رفتار های پرخاشگرانه در نوجوان می شود.روشهای غلط انضباطی عبارت است از : توجه والدین به رفتارهای نادرست و برخورد غلط با آن، بی توجهی به رفتارهای مثبت و جامعه پسندانه نوجوان، نظارتهای ضعیف، استفاده از مجازاتها و تنبیه های که یا خیلی خفیف هستند و اثری ندارد یا خیلی شدید است و موجب پرخاشگری، ترس و اضطراب می شوند. استفاده مکرر از تنبیه و قهر در روابط خانوادگی. بنابراین لازم است، والدین با آگاهی از روش های انضباطی غلط در جهت برطرف کردن آن تلاش کنند و روشهای انضباطی درست را جایگزین کنند.

تغییر افکار منفی والدین : والدین گاهی لازم است، به بازنگری افکار خود بپردازند. مانند اینکه " فرزندم مسبب اکثر مشکلات خانوادگی است" یا " فرزندم مشکلات زیادی دارد و نمی تواند مانند بچه های دیگر باشد " اینگونه افکار منفی به طور ناخودآگاه موجب رفتارهای همچون طرد، خشم در ارتباط با نوجوانتان می شود. بهتر است،افکار مناسب را جایگزین آنها کنید. مانند " این عادلانه نیست که فرزندم مسبب بسیاری از مشکلات باشد من هم در این مشکلات نقش دارم". یا " بجای اینکه بر ضعف های فرزندم متمرکز شوم. بهتر است بر توانایی های او تکیه کنم و این رفتار برای او هم سازنده تر است ".
داشتن رابطه محبت آمیز با نوجوان همراه با انتظار رفتار درست از نوجوان و استفاده از کلماتی که نشان دهنده پذیرش نوجوان است ، در ایجاد رابطه حسن بسیار موثر است


کاهش استرسهای والدین: استرس هایی در محیط فردی پدر و مادرها وجود دارد. لازم است والدین آنها را شناسایی کنند و در جهت رفع آن تلاش کنند زیرا استرس زیاد والدین، بر نحوه رفتار، خلق و عملکردشان در ارتباط با نوجوانشان تاثیر منفی می گذارد. شناسایی و رفع استرسها موجب آرام شدن فضای زندگی و در نتیجه ارتباط بهتر با نوجوان می شود.


استفاده از شیوه های فرزند پروری : استفاده از شیوه های فرزندپروری مناسب در رفع پرخاشگری نوجوان موثر است داشتن رابطه محبت آمیز با نوجوان همراه با انتظار رفتار درست از نوجوان و استفاده از کلماتی که نشان دهنده پذیرش نوجوان است ، در ایجاد رابطه حسن بسیار موثر است.

روش هایی برای درمان پرخاشگری کودکان:

1- ساعاتی را که کودک فیلم هایا بازی های خشونت آمیز می بیند، محدود کنیدو همراه کودک برنامه ای تلویزیونی را ببینید و صحنه پرخاشگرانه آن را تفسیر کنید.

2- الگوهایی را در اختیار کودک بگذارید که پرخاشگرانه نباشند. 3- با دادن مسئولیت به کودک اورا تشویق کنید.

3- همدلی را در خانه افزایش دهید.

4- رفتارهایی را که مغایر با رفتار پرخاشگرانه است، تقویت کنید.

5- به جای کودک پرخاشگر، به کودکی که به وی پرخاش شده توجه کنید.

6- فرصت تخلیه هیجانات را برای کودک فراهم کنید.

7- ایجاد رابطه با همسالان

8- از تنبیهات بدنی پرهیز کنید.

9- علت رفتار پرخاشگرانه وی را بیابید.

10-یکی از علل پرخاشگری، مشاهده آن از والدین پرخاشگراست

11-گاهی بیماری های جسمی ویا گرسنگی، بدغذایی،بدخوابی از علل این امر است

12- به کودک بفهمانید که با هر رفتار خشونت آمیز از شمادور میشود..

13- تشویق در مقابل رفتارهای صحیح دارای اهمیت است

نویسنده محمدشریف